Standardy ochrony małoletnich
STANDARDY OCHRONY MAŁOLETNICH
w Przychodni Specjalistycznej Pawłowska Pawłowski Sp. J.
Spis treści
Preambuła
Objaśnienie terminów
Rozdział I – Rozpoznawanie i reagowanie na czynniki ryzyka krzywdzenia dzieci
Rozdział II – Procedury interwencji w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa dziecka
Rozdział III – Zasady bezpiecznych relacji dorosły–dziecko i dziecko–dziecko
Rozdział IV – Obowiązki w zakresie wdrażania i realizacji standardów
Rozdział V – Monitoring i ewaluacja standardów
Przepisy końcowe
Załączniki
Preambuła
„Rzeczpospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją.”
(Art. 72 ust. 1 Konstytucji RP)
Podstawą opracowania niniejszych standardów są przepisy prawa powszechnie obowiązującego, w szczególności:
Konstytucja RP,
Ustawa z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich,
Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej,
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny,
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego,
Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (wraz z rozporządzeniami i zmianami – obecnie „ustawa o przeciwdziałaniu przemocy domowej”),
Ustawa z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych oraz Rozporządzenie RODO,
Odpowiednie akty wykonawcze regulujące działalność podmiotów leczniczych.
Celem niniejszych standardów jest:
Zapewnienie każdemu dziecku korzystającemu z usług medycznych w [nazwa placówki] ochrony przed przemocą i innymi formami krzywdzenia oraz ustalenie procedur udzielania mu wsparcia.
Określenie jasnych zasad i procedur obowiązujących personel w sytuacji podejrzenia krzywdzenia dziecka oraz doprecyzowanie kompetencji i obowiązków pracowników.
Umożliwienie dzieciom i ich opiekunom (rodzicom, rodzinom zastępczym itp.) uzyskania wsparcia w razie zaobserwowania sytuacji zagrażających dobru dziecka.
Objaśnienie terminów
1. Dziecko – osoba, która nie ukończyła 18. roku życia.
2. Personel podmiotu – wszyscy pracownicy i współpracownicy placówki (w tym lekarze, pielęgniarki, ratownicy medyczni, rezydenci, psycholodzy, terapeuci, fizjoterapeuci, pracownicy administracyjni, wolontariusze, stażyści, itd.), niezależnie od podstawy zatrudnienia.
3. Opiekun dziecka – rodzic lub przedstawiciel ustawowy, rodzic zastępczy, opiekun tymczasowy albo inna osoba sprawująca prawną i faktyczną pieczę nad dzieckiem.
4. Krzywdzenie dziecka – każde jednorazowe lub powtarzające się zachowanie, którego skutkiem jest doznanie przez dziecko przemocy, naruszenie praw, godności, swobody i/lub zagrożenie jego bezpieczeństwa fizycznego, psychicznego lub rozwoju. Dotyczy to m.in. przemocy fizycznej, psychicznej, seksualnej, zaniedbania, krzywdzenia rówieśniczego (bullying).
5. Osoba odpowiedzialna za przyjmowanie zgłoszeń – pracownik wskazany przez kierownictwo, upoważniony do przyjmowania informacji o sytuacjach mogących zagrażać dobru dziecka i koordynowania dalszych kroków.
6. Osoba odpowiedzialna za udzielanie wsparcia dziecku – pracownik wskazany przez kierownictwo, do którego obowiązków należy w szczególności koordynacja pomocy i tworzenie „planu wsparcia” dla dziecka w razie stwierdzenia krzywdzenia.
7. Osoba odpowiedzialna za standardy ochrony dzieci – pracownik wyznaczony przez kierownictwo, który czuwa nad prawidłowym wdrażaniem, aktualizacją i przestrzeganiem niniejszych standardów, a także organizuje szkolenia dla personelu.
ROZDZIAŁ I – Rozpoznawanie i reagowanie na czynniki ryzyka krzywdzenia dzieci
Kompetencje personelu.
Personel Przychodni Specjalistycznej Pawłowska Pawłowski Sp. J. zobowiązany jest do posiadania podstawowej wiedzy z zakresu rozpoznawania symptomów krzywdzenia dziecka.
Każdy pracownik, który podczas udzielania świadczeń zdrowotnych lub wykonywania innych obowiązków poweźmie podejrzenie krzywdzenia dziecka, ma obowiązek niezwłocznie odnotować to w dokumentacji dziecka (jeśli to uzasadnione medycznie) i poinformować osobę wyznaczoną do przyjmowania zgłoszeń.
Zasady rekrutacji nowego personelu.
Osoby, które mają wykonywać pracę z dziećmi, powinny przed zatrudnieniem dostarczyć niezbędne dokumenty poświadczające kwalifikacje, a także podlegać sprawdzeniu w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym (zgodnie z ustawą z dnia 13 maja 2016 r.).
Pracownik przed rozpoczęciem pracy zobowiązany jest do podpisania oświadczenia o zapoznaniu się ze Standardami ochrony małoletnich i zasadami bezpiecznych relacji (zał. nr 1 i 2).
Zachowania mogące świadczyć o krzywdzeniu dziecka (przykłady):
Powtarzające się sygnały urazów fizycznych niewyjaśnionych wiarygodnie przez opiekuna.
U dziecka: zachowania lękowe, wycofanie, nadmierna czujność, długotrwały smutek, agresja.
Nieadekwatna reakcja opiekuna (np. brak reakcji na ból czy obrażenia dziecka, niedbanie o potrzebę leczenia).
Ujawnianie przez dziecko przemocy lub wykorzystywania w rozmowie z personelem.
Tryb działania przy dostrzeżeniu niepokojących sytuacji:
Omówienie spostrzeżeń z przełożonym lub osobą odpowiedzialną za przyjmowanie zgłoszeń.
Odnotowanie działań (np. krótkiej notatki służbowej) w wyznaczony przez placówkę sposób.
Ewentualne przekazanie informacji rodzicowi/opiekunowi o konieczności zasięgnięcia wsparcia zewnętrznego (poradnictwo, psycholog, pomoc socjalna, itp.), o ile sam opiekun nie jest osobą podejrzewaną o krzywdzenie.
ROZDZIAŁ II – Procedury interwencji w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa dziecka
Zasady ogólne.
Wszelkie podejrzenia krzywdzenia dziecka należy traktować z należytą powagą i priorytetowo, pamiętając o obowiązku zapewnienia dziecku bezpieczeństwa.
Personel ma obowiązek reagować zgodnie z obowiązującym prawem, w szczególności:
Art. 240 Kodeksu karnego (obowiązek powiadomienia organów ścigania w razie informacji o przestępstwie wymienionym w art. 240),
Art. 12 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej (obowiązek wszczęcia procedury „Niebieskie Karty” w razie uzasadnionego podejrzenia przemocy w rodzinie),
Art. 572 Kodeksu postępowania cywilnego (obowiązek zawiadomienia sądu rodzinnego o zagrożeniu dobra dziecka).
Kwalifikacja zagrożenia (na potrzeby niniejszych standardów):
Podejrzenie przestępstwa na szkodę dziecka (np. wykorzystanie seksualne, znęcanie się).
Inna forma krzywdzenia, np. przemoc psychiczna, poniżanie, stosowanie kar cielesnych, zaniedbanie.
Przemoc rówieśnicza.
Procedura postępowania w przypadku podejrzenia, że dziecko jest krzywdzone przez opiekuna/rodzica
Jeśli istnieje uzasadnione podejrzenie, że życie i zdrowie dziecka są zagrożone, należy niezwłocznie zawiadomić Policję (tel. 112) i – jeśli to konieczne – pogotowie.
Przy podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę dziecka sporządza się pisemne zawiadomienie do prokuratury lub Policji (z uwzględnieniem możliwie dokładnych danych dziecka i podejrzanego).
Jeżeli dziecko doznaje przemocy w rodzinie, wszczyna się procedurę „Niebieskie Karty” (formularz NK-A) poprzez przekazanie go do zespołu interdyscyplinarnego przy lokalnym ośrodku pomocy.
W pozostałych przypadkach (np. podejrzenie poważnego zaniedbania, lecz niebędącego przestępstwem) – należy zawiadomić sąd rodzinny z wnioskiem o wgląd w sytuację rodzinną dziecka.
Procedura postępowania w przypadku podejrzenia krzywdzenia dziecka przez członka personelu
Należy natychmiast zawiadomić osobę odpowiedzialną za przyjmowanie zgłoszeń i kierownictwo, a w razie potrzeby – Policję lub prokuraturę, jeśli zachodzi podejrzenie popełnienia przestępstwa.
Osoba podejrzewana o krzywdzenie dziecka zostaje niezwłocznie odsunięta od wszelkiego kontaktu z małoletnimi do czasu wyjaśnienia sprawy.
Jeżeli ustalenia wykażą, że naruszenie dobra dziecka miało charakter przestępstwa lub poważnego nadużycia, kierownictwo rozwiązuje współpracę z taką osobą.
Procedura postępowania w przypadku krzywdzenia dziecka przez inne dziecko
Jeśli istnieje podejrzenie, że doszło do przestępstwa (np. ciężkiego uszkodzenia ciała, czynu o charakterze seksualnym), należy powiadomić Policję i prokuraturę.
W razie lżejszych form przemocy lub dokuczania personel przeprowadza rozmowę wyjaśniającą z dziećmi i ich opiekunami. Gdy to konieczne, zawiadamia sąd rodzinny o wgląd w sytuację dziecka, które stosuje przemoc.
Zapewnia się wsparcie psychologiczne dziecku pokrzywdzonemu (i – w miarę potrzeb – dziecku, które dopuszcza się krzywdzenia), np. poprzez skierowanie do odpowiedniej poradni.
Plan wsparcia dziecka
Dla dziecka, które doznało krzywdzenia lub doświadczyło traumatycznej sytuacji, należy opracować plan wsparcia (opcjonalnie w formie pisemnej notatki), obejmujący np. kierowanie do psychologa, konsultacje z lekarzami innych specjalności, pomoc w kontaktach z instytucjami pomocy społecznej.
Plan powinien być skonsultowany z niekrzywdzącym opiekunem dziecka (jeśli istnieje taka możliwość).
ROZDZIAŁ III – Zasady bezpiecznych relacji dorosły–dziecko i dziecko–dziecko
Zasady bezpiecznych relacji personelu z dzieckiem
Personel ma obowiązek traktować dzieci z szacunkiem, życzliwością i poszanowaniem godności.
Niedopuszczalne jest stosowanie jakiejkolwiek formy przemocy wobec dziecka (fizycznej, psychicznej, słownej), w tym obraźliwych gestów i niestosownych zachowań.
Kontakt fizyczny ogranicza się do czynności niezbędnych z punktu widzenia leczenia i badania (zawsze za zgodą dziecka lub opiekuna, w miarę możliwości z poszanowaniem intymności).
Pracownik nie nawiązuje z dzieckiem relacji o charakterze seksualnym lub romantycznym – jest to zawsze zakazane i stanowi czyn zagrożony odpowiedzialnością karną.
Po godzinach pracy personel nie utrzymuje prywatnych kontaktów z dzieckiem (np. przez media społecznościowe), jeśli nie wynika to z konieczności zapewnienia dziecku bezpieczeństwa i nie jest zgłoszone przełożonym.
Zasady bezpiecznych relacji między dziećmi
Przychodnia specjalistyczna nie jest zwykle miejscem dłuższego wspólnego pobytu dzieci, jednak w razie organizowanych zajęć grupowych (np. rehabilitacyjnych), dzieci są informowane, że w placówce obowiązuje całkowity zakaz przemocy i dręczenia rówieśników.
Dzieci mają prawo zgłaszać wszelkie incydenty nękania rówieśniczego do personelu, który ma obowiązek zareagować.
Ochrona prywatności i intymności
Pracownicy dbają o zapewnienie dziecku w miarę możliwości intymnych warunków badań i zabiegów.
Informacje o stanie zdrowia dziecka i sytuacji rodzinnej są objęte tajemnicą zawodową.
ROZDZIAŁ IV – Obowiązki w zakresie wdrażania i realizacji standardów
Kierownictwo placówki
Wyznacza imiennie osoby odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń, za udzielanie wsparcia dziecku oraz za wdrażanie i aktualizację standardów.
Zapewnia przestrzeganie procedur związanych z rekrutacją nowych pracowników (w tym sprawdzenie, czy kandydat nie figuruje w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym).
Zapewnia regularne szkolenia dla personelu, obejmujące znajomość standardów ochrony dzieci, podstaw prawa i procedur interwencji w przypadku krzywdzenia dziecka.
Osoba odpowiedzialna za standardy ochrony dzieci
Prowadzi rejestr szkoleń z zakresu ochrony dzieci i listę pracowników, którzy złożyli oświadczenia o zapoznaniu się ze standardami.
Koordynuje wprowadzanie aktualizacji do niniejszego dokumentu w razie zmiany przepisów lub pojawienia się nowych potrzeb.
Prowadzi (w sposób zapewniający ochronę danych osobowych) rejestr incydentów i niepokojących sytuacji zgłaszanych przez personel, dzieci i opiekunów.
Osoba przyjmująca zgłoszenia
Podejmuje dalsze kroki (w tym ewentualny kontakt z Policją, prokuraturą, sądem rodzinnym czy zespołem interdyscyplinarnym) zgodnie z procedurami określonymi w rozdziale II.
Sporządza krótką notatkę służbową ze zgłoszenia, przekazuje ją osobie odpowiedzialnej za standardy ochrony dzieci (z zachowaniem poufności danych).
Osoba odpowiedzialna za udzielanie wsparcia dziecku
Koordynuje działania na rzecz dziecka, które doznało krzywdzenia, w tym – w razie konieczności – kieruje je do odpowiednich specjalistów, organizacji pomocowych, itd.
Pozostaje w kontakcie z opiekunem dziecka, jeśli ta relacja nie zagraża dobru dziecka.
ROZDZIAŁ V – Monitoring i ewaluacja standardów
Monitorowanie i weryfikacja
Przynajmniej raz na dwa lata dokonuje się przeglądu obowiązujących procedur i zasad.
W razie stwierdzenia nieprawidłowości (np. brak skuteczności w reagowaniu na sygnały krzywdzenia, trudności organizacyjne), kierownictwo może zdecydować o aktualizacji standardów lub wprowadzeniu dodatkowych procedur.
Szkolenia okresowe
Raz na dwa lata, a także po wprowadzeniu większych zmian prawnych, organizowane są szkolenia (lub webinary) dla całego personelu, uwzględniające zagadnienia rozpoznawania symptomów krzywdzenia oraz zasady reagowania na przemoc.
Nowi pracownicy zapoznają się ze standardami ochrony małoletnich najpóźniej w ciągu 30 dni od daty rozpoczęcia współpracy.
PRZEPISY KOŃCOWE
Wejście w życie
Standardy obowiązują od dnia ich podpisania przez Kierownika Przychodni Specjalistycznej Pawłowska Pawłowski Sp. J.
Dokument w wersji pełnej jest dostępny na terenie Przychodni Specjalistycznej Pawłowska Pawłowski Sp. J., w miejscu ogólnodostępnym (rejestracja, punkt informacyjny) oraz na stronie internetowej - http://www.przychodniaksiazenice.pl/
Formy skrócone dla dzieci
Na terenie Przychodni Specjalistycznej Pawłowska Pawłowski Sp. J. dostępny jest plakat „Masz prawo czuć się bezpiecznie. Co robić, jeśli ktoś Cię krzywdzi?” przygotowany w przyjaznej i zrozumiałej wersji skróconej dla małoletnich
Załączniki
Zał. nr 1. Oświadczenie o zobowiązaniu do przestrzegania standardów ochrony dzieci (dla nowego pracownika).
Zał. nr 2. Zasady bezpiecznych relacji dorosły–dziecko – skrót.
Zał. nr 3. Lista instytucji, do których można skierować opiekuna dziecka w celu uzyskania specjalistycznej pomocy (poradnie psychologiczno-pedagogiczne, ośrodki interwencji kryzysowej, itd.).
Zał. nr 4 Ankieta do ewaluacji standardów: dla personelu.
Załącznik nr 1
Oświadczenie o zapoznaniu się ze Standardami ochrony dzieci i zobowiązaniu do ich przestrzegania
Ja, niżej podpisany/a:
Imię i nazwisko: .........................................
Stanowisko / rola w podmiocie leczniczym: .........................................
Data rozpoczęcia współpracy: .........................................
oświadczam, że:
Zapoznałem/am się z dokumentem pod nazwą „Standardy ochrony małoletnich w Przychodni Specjalistycznej Pawłowska Pawłowski Sp. J. (zwany dalej „Standardami”),
Przyjmuję do wiadomości i rozumiem treść Standardów, w tym obowiązki i zasady postępowania w razie podejrzenia krzywdzenia dziecka oraz zasady bezpiecznych relacji dorosły–dziecko.
Zobowiązuję się do:
przestrzegania postanowień zawartych w Standardach w trakcie wykonywania swoich obowiązków służbowych,
reagowania na wszelkie zauważone sytuacje, które mogą naruszać dobro dziecka lub być formą krzywdzenia,
niezwłocznego powiadamiania o takich sytuacjach osób odpowiedzialnych w podmiocie za przyjmowanie zgłoszeń i podejmowanie interwencji.
Jestem świadomy/a, że nieprzestrzeganie Standardów może skutkować konsekwencjami służbowymi, zgodnie z przepisami prawa pracy i przepisami wewnętrznymi obowiązującymi w Przychodni Specjalistycznej Pawłowska Pawłowski Sp. J.
Data i podpis pracownika: ....................................................
Załącznik nr 2
Zasady bezpiecznych relacji dorosły–dziecko
(Wersja skrócona)
Podmiotowe traktowanie dziecka
Każde dziecko ma prawo do szacunku, życzliwości i godnego traktowania.
Dziecko jest informowane (w sposób dostosowany do wieku) o podejmowanych wobec niego działaniach i badaniach, a także ma możliwość zadawania pytań.
Brak zgody na przemoc w jakiejkolwiek formie
Zabronione jest stosowanie kar cielesnych, obraźliwych słów, wyzwisk, wyśmiewania, zastraszania, ośmieszania czy innych form agresji wobec dzieci.
Obowiązuje absolutny zakaz zachowań o podłożu seksualnym wobec dzieci.
Kontakt fizyczny
Kontakt fizyczny z dzieckiem ogranicza się do niezbędnych czynności medycznych, pielęgnacyjnych bądź wspomagających (np. uspokojenie dziecka) – zawsze z poszanowaniem granic i godności dziecka.
Przed dotknięciem dziecka w celach diagnostycznych lub uspokajających należy wyjaśnić dziecku powód takiego działania i (jeśli to możliwe) zapytać o zgodę.
Granice prywatności dziecka
Należy chronić informacje o stanie zdrowia dziecka i jego sytuacji rodzinnej, zachowując tajemnicę zawodową.
Badania i zabiegi powinny być przeprowadzane w sposób zapewniający możliwie największą intymność dziecka.
Odpowiedzialność pracownika
Każdy dorosły wchodzący w relację z dzieckiem ma obowiązek reagować, jeśli zauważy niepokojące zachowania ze strony innego pracownika, opiekuna lub osoby trzeciej.
Niedopuszczalne jest tuszowanie, bagatelizowanie czy ignorowanie skarg i obaw zgłaszanych przez dziecko.
Załącznik nr 3
Lista instytucji i organizacji pomocowych dla dzieci i opiekunów
Poniżej znajduje się zestawienie instytucji i organizacji, do których można skierować opiekuna dziecka potrzebującego wsparcia w zakresie pomocy psychologicznej, terapeutycznej, socjalnej czy prawnej:
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie (PCPR)
Adres: ul. Daleka 11A
05-825 Grodzisk Mazowiecki
Telefon: 22 734 62 00
E-mail: https://pcprgrodzisk.pl/
Zakres pomocy: wsparcie rodzin w kryzysie, pomoc socjalna, współpraca z rodzinami zastępczymi.
Powiatowy Ośrodek Interwencji Kryzysowej (POIK)
Adres: ul. Daleka 11A
05-825 Grodzisk Mazowiecki
Telefon (całodobowy): 22 734 62 03
Zakres pomocy: doraźna pomoc psychologiczna w kryzysach rodzinnych, konflikty domowe, doświadczenie przemocy.
Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Grodzisku Mazowieckim
Adres: ul. Bałtycka 30
05-825 Grodzisk Mazowiecki
Telefon: 22 734 79 77
Zakres pomocy: diagnoza i terapia psychologiczna i pedagogiczna dzieci, konsultacje dla rodziców.
Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Grodzisku Mazowieckim
Adres: ul. 3 Maja 57
05-825 Grodzisk Mazowiecki
Telefon: 22 724 20 35
Zakres pomocy: pomoc finansowa i świadczenia z pomocy społecznej, poradnictwo i asystent rodziny, kierowanie do specjalistycznych form wsparcia np. terapia uzależnień, konsultacje psychologiczne.
Telefoniczne linie wsparcia i ogólnopolskie organizacje
Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży: 116 111
Bezpłatna infolinia czynna 24 godziny na dobę.
Pomoc psychologiczna dla młodych osób w kryzysie.
Niebieska Linia: 800 12 00 02
Ogólnopolski telefon dla osób doświadczających przemocy domowej.
Czynny 24/7, bezpłatny.
Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka: 800 12 12 12
Dzieci i dorośli mogą zgłaszać problemy dotyczące łamania praw dziecka,
Połączenie bezpłatne, czynne w określonych godzinach (warto sprawdzić aktualne informacje na stronie RPD).
Załącznik nr 4
Ankieta dla członków personelu (monitorująca znajomość i skuteczność Standardów)
Cel: Poznanie poziomu wiedzy personelu na temat obowiązujących zasad ochrony dzieci w placówce oraz ocena skuteczności aktualnych procedur.
Instrukcja: Ankieta jest anonimowa; zebrane wyniki posłużą do ulepszenia naszych praktyk w zakresie ochrony małoletnich.
Czy czujesz, że znasz podstawowe założenia „Standardów ochrony małoletnich” w naszej przychodni?
□ Tak, bardzo dobrze
□ Raczej tak
□ Raczej nie
□ Nie, wcale
Czy wiesz, do kogo należy się zwrócić w sytuacji podejrzenia krzywdzenia dziecka?
□ Tak
□ Nie (jeśli nie, wyjaśnij, czego potrzebujesz, by to wiedzieć)
Jak oceniasz jasność procedur dotyczących reagowania na niepokojące sygnały krzywdzenia dziecka?
□ Bardzo czytelne
□ Raczej czytelne
□ Trudne do zrozumienia
□ Nie znam procedur
Czy kiedykolwiek musiałeś/aś reagować na sytuację mogącą świadczyć o krzywdzeniu dziecka podczas swojej pracy?
□ Tak, zgłosiłem/am to zgodnie z procedurą
□ Tak, ale nie wiedziałem/am, jak zareagować
□ Nie miałem/am takiej sytuacji
Na ile uważasz, że Twoje przygotowanie (szkolenia, materiały edukacyjne) jest wystarczające do rozpoznawania symptomów krzywdzenia dziecka?
□ Całkowicie wystarczające
□ Raczej wystarczające
□ Raczej niewystarczające
□ Zdecydowanie niewystarczające
Jak oceniasz wsparcie przełożonych w sytuacjach wymagających interwencji i ochrony dziecka?
□ Bardzo duże
□ Wystarczające
□ Niewystarczające
□ Brak wsparcia
Co Twoim zdaniem można udoskonalić w zakresie ochrony dzieci w naszej placówce?
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
(Miejsce na swobodną wypowiedź.)
Dziękujemy za wypełnienie ankiety!